De invloed van je schildklier op afvallen
Je schildklier heeft veel invloed op je gewicht. Door een trage schildklier kom je in gewicht aan. Hoe kun je toch afvallen wanneer je schildklier te traag werkt?
Ben je te zwaar en wil je wel afvallen, maar lukt dat niet? Of ben je niet anders gaan eten, maar word je wel steeds zwaarder?
Dan kan het zijn dat je een traag werkende schildklier hebt.
Bij een trage schildklier maakt je lichaam niet genoeg schildklierhormonen aan. En dat kan allerlei klachten geven, maar ook het afvallen belemmeren.
Hoe belangrijk is je schildklier voor je gewicht en kun je afvallen als je schildklier niet goed werkt?
Inhoud van dit artikel
1. Wat doet de schildklier
Je schildklier is een kleine, vlindervormige klier die zich aan de voorkant van je nek bevindt.
De cellen in je schildklier produceren hormonen. Dat doen ze onder invloed van het schildklierstimulerend hormoon TSH, dat wordt afgegeven door de hypofyse, een klier in je hersenen.
Je schildkliercellen nemen jodium op uit je bloed en geven de hormonen thyroxine (T4) en tri-jodothyronine (T3) af aan je bloed.
Die hormonen zijn erg belangrijk voor je energiehuishouding en het regelen van je hartslag en je stofwisseling (1).
2. Wat is een trage schildklier
Wanneer je schildklier niet naar behoren werkt en te weinig hormonen aanmaakt, is er sprake van een traag werkende schildklier.
In medische termen wordt dat ook wel hypothyreoïdie genoemd.
Dat je een trage schildklier hebt, merk je meestal niet meteen. Het begint vaak met gewichtstoename en vermoeidheid, maar die kunnen vele oorzaken hebben.
Je gaat dan diëten en past je voeding aan, maar dat helpt niet. Je wordt geleidelijk aan alleen maar nog zwaarder en merkt ook andere veranderingen in je lichaam op. Zoals (1):
- Vermoeidheid
- Gewichtstoename
- Traagheid en lusteloosheid
- Het koud hebben
- Obstipatie (verstopping)
- Een gezwollen, gevoelig gezicht
- Droge huid
- Droog haar en haaruitval
- Somberheid
- Geheugenproblemen
- Een tragere hartslag
- Schorre stem
- Spierpijn en spierzwakte
Herken je deze klachten, nemen ze toe in ernst en aantal en heb je het vermoeden van een trage schildklier?
Ga dan langs bij de huisarts. Die kan door middel van een bloedtest vaststellen of er sprake is van een trage schildklier.
Diagnose traag werkende schildklier
Een traag werkende schildklier wordt vastgesteld door middel van een laboratoriumonderzoek vaststellen of je een trage schildklier hebt.
Daarbij wordt gekeken naar de hoeveelheid van de hormonen TSH (hypofyse hormoon) en T4 (schildklierhormoon) in je bloed.
Er wordt onderscheid gemaakt tussen een klinische en subklinische vorm (2):
| TSH | T4 | |
|---|---|---|
| Klinische vorm | Te hoog | Te laag |
| Subklinische vorm | Te hoog | Normaal |
De subklinische vorm geeft meestal mildere klachten, maar dat hoeft niet zo te zijn. Er wordt geschat dat deze vorm bij zo’n 10% van alle volwassenen voorkomt (3).
Daarnaast zie je dat een langzaam werkende schildklier vaker bij mensen boven de 60 voorkomt. Dat komt omdat je, naarmate je ouder wordt, meer TSH gaat produceren.
Een langzaam werkende schildklier komt meer bij vrouwen voor dan bij mannen.
3. Oorzaken trage schildklier
De meeste schildklieraandoeningen ontstaan langzaam en sluipend en kunnen soms al jarenlang bestaan voor ze worden vastgesteld.
De oorzaak van een trage schildklier ligt meestal in de schildklier zelf en minder vaak in je hersenen, die de schildklier aansturen.
De samenwerking tussen je schildklier en de hypofyse in je hersenen luistert nauw. Wanneer alles goed werkt en je schildklier een normale hoeveelheid T4 aanmaakt, heb je ook een normale hoeveelheid TSH in je bloed.
Wordt je T4 waarde te laag, dan stuurt je hypofyse meer TSH naar je schildklier, zodat deze gestimuleerd wordt om meer T4 aan te maken. Is er genoeg T4, dan is dat een teken voor de hypofyse om weer minder TSH aan te maken.
Werkt je schildklier niet meer goed en maakt deze structureel te weinig T4 aan, dan blijft je hypofyse tevergeefs veel TSH naar je schildklier sturen.
Een hoog TSH-niveau betekent dus dat er niet genoeg schildklierhormoon aanwezig is.
Ziekte van Hashimoto
Een veel voorkomende oorzaak is de ziekte van Hashimoto. Dat is een auto-immuunziekte waarbij je afweercellen je eigen schildkliercellen kapot maken (4).
Teveel buikvet
Je schildklier kan ook trager gaan werken doordat je te zwaar bent. Vooral wanneer je teveel buikvet hebt.
Te veel buikvet heeft invloed op allerlei processen in je lichaam, waaronder je hormoonhuishouding.
De aanmaak van TSH en schildklierhormonen kan door buikvet verstoord raken, met klachten van een traag werkende schildklier als gevolg (5).
Zwangerschap
Maar ook na een zwangerschap kan je schildklier vertraagd werken.
Een zwangerschap kan een onderliggende schildklierziekte uitlokken of een bestaande aandoening verergeren.
Ook kan een zwangerschap een ontsteking van de schildklier veroorzaken, waardoor deze (tijdelijk) vertraagd werkt (6).
Medicijngebruik
Daarnaast kunnen bepaalde medicijnen je schildklier (tijdelijk) remmen, zoals medicatie met lithium die bij stemmingswisselingen worden voorgeschreven (1, 7).
Maar ook medicijnen die gebruikt worden bij een te snelle schildklier, zoals strumazol (thiamazol), kunnen als bijwerking hebben dat de schildklier juist te traag wordt. Daarom wordt dit medicijn vaak ik combinatie met schildklierhormonen gegeven.
Schildklierkanker
In zeldzame gevallen kan er sprake zijn van schildklierkanker.
Meestal wordt de schildklier dan geheel of gedeeltelijk verwijderd. Daardoor wordt er geen schildklierhormoon meer aangemaakt, of te weinig.
Meestal moeten mensen na het verwijderen van hun schildklier dan ook aan de medicijnen om het gebrek of tekort aan schildklierhormoon aan te vullen (8).
4. Hoe wordt een trage schildklier behandeld
Wanneer je een trage schildklier hebt, kun je daar zelf maar weinig aan doen en ben je meestal aangewezen op medicijnen (9).
Regelmatig bewegen en gezond eten zorgen er wel voor dat je je fitter voelt, maar je hebt medicijnen nodig om je schildklierhormonen weer echt onder controle te krijgen.
Schildklierhormonen
Levothyroxine, of kortweg L-thyroxine, is het medicijn dat je voorgeschreven krijgt bij een trage schildklier.
De stof werkt hetzelfde als het hormoon T4, dat bij een normaal werkende schildklier in de juiste hoeveelheden wordt aangemaakt.
Levothyroxine is ook verkrijgbaar onder de merknamen:
- Thyrax
- Eltroxin
- Euthyrox
- Novothyral
- Thyrofix
- Tirosint
Het duurt even voordat je goed bent ingesteld en voordat het medicijn aanslaat.
Vaak moet je levenslang tabletten slikken, waarbij constant gekeken moet worden of de dosering nog klopt (10).
Kaliumjodide
Jodium is nodig om schildklierhormonen te maken. Je kunt jodium niet zelf aanmaken, dus moet je het via je voeding binnenkrijgen.
Wanneer je een tekort aan jodium hebt, kan kaliumjodide dat tekort opheffen.
Jodium laat je schildklier weer sneller werken, zodat je weer voldoende schildklierhormoon kunt aanmaken (11).
5. Schildklier en afvallen
Wanneer je schildklier te traag werkt, gaat je ruststofwisseling omlaag. Daardoor word je langzaamaan wat zwaarder, zelfs wanneer je juist minder gaat eten.
Bij een te snel werkende schildklier val je juist meestal veel af. Maar soms kan het zijn dat je zoveel honger houdt en zoveel meer gaat eten dat je ondanks een snel werkende schildklier toch aankomt.
Met andere woorden: je schildklier is heel belangrijk voor je gewicht.
Is afvallen bij de ziekte van hashimoto of een trage schildklier door een andere oorzaak dan wel mogelijk?
Zonder medicatie of bij een verkeerde dosering is dat heel lastig (5).
Maar ook wanneer je goed ingesteld bent op Levothyroxine, Thyrax, Euthyrox of andere schildkliermedicatie, kan afvallen moeilijk zijn (12).
Soms verdwijnen de extra kilo’s vanzelf nadat je gestart bent met je schildkliermedicijn.
De praktijk is echter vaak weerbarstiger. Je valt wel een paar kilo af, maar komt niet terug op je oude gewicht.
Meerdere oorzaken
Vaak is er dan meer aan de hand en zijn er ook andere oorzaken waardoor je overgewicht hebt of houdt.
Een belangrijke andere oorzaak kan bijvoorbeeld zijn dat ook leptine, een ander hormoon, niet meer goed werkt.
Leptine geeft je hersenen normaal gesproken het sein dat je verzadigd bent na het eten en dat je trek hebt wanneer je vetcellen ‘leeg’ zijn.
Wanneer dat proces niet meer goed werkt, denkt je lichaam constant dat je honger hebt, waardoor je meer gaat eten. Er is dan sprake van leptine resistentie (13).
Hormonale veranderingen kunnen dus overgewicht veroorzaken, maar overgewicht kan ook juist hormonale stoornissen teweegbrengen.
Het herstellen van die balans is belangrijk bij het afvallen, maar ook wat afvallen zo moeilijk maakt.
Trage schildklier en afvallen: dit werkt averechts
Crash diëten
Het is belangrijk dat je niet te weinig gaat eten of te streng gaat diëten.
Daarmee zet je je schildklierfunctie eigenlijk ‘uit’ en verstoor je je hormonen nog meer.
Die verstoringen kunnen wel tot een jaar na een streng dieet aanhouden. Dat heeft gevolgen voor je honger- en verzadigingsgevoel, maar ook je stofwisseling.
Uiteindelijk word je dus alleen maar zwaarder na een crashdieet (14).
Sterk bewerkt voedsel
Ook sterk bewerkte voedingsmiddelen hebben een verstorend effect op je hormoonhuishouding (15, 16, 17).
Voorbeelden van sterk bewerkte producten zijn kant-en-klaar producten, bewerkt vlees zoals worsten en burgers, snoep, koek en gefrituurde snacks.
Kelptabletten
Jodium is belangrijk voor de productie van schildklierhormonen. Kelptabletten of andere zeewier supplementen bevatten veel jodium.
Dit soort supplementen wordt echter afgeraden, omdat het risico bestaat dat je daardoor teveel jodium binnenkrijgt.
Met als gevolg dat je schildklier juist weer te snel gaan werken, wat ook niet goed is (18).
Levothyroxine als afvalpil
Vroeger werden schildklierhormonen zoals Thyrax wel eens gebruikt als afvalmiddel. Tegenwoordig is men daarvan teruggekomen.
Schildklierhormonen moet je alleen nemen als je daadwerkelijk een vertraagde schildklier hebt en op advies van een arts.
Allereerst omdat het bij mensen zonder schildklierproblemen weinig doet. Maar daarnaast bestaat er geen enkel medicijn zonder bijwerkingen (12).
Vertraagde schildklier en afvallen: dit helpt wel
Onbewerkt en natuurlijk
Het is belangrijk om zo gevarieerd, natuurlijk en onbewerkt mogelijk te eten. Dat houdt in:
- Veel groenten: het liefst bij iedere maaltijd
- Voldoende fruit
- Vaker peulvruchten en af en toe vlees en gevogelte, het liefst biologisch
- Ongebrande noten, zaden en pitten
- Iedere week minstens een keer (vette) vis
- Volkorenproducten
- Zuivelproducten zonder toegevoegde suiker of andere zoet- en smaakstoffen
- Water en koffie en thee zonder toevoegingen
Hoe zit het met soja?
Van soja en sojaproducten wordt vaak gedacht dat dit je schildklierfunctie kan vertragen.
Toch blijkt uit onderzoek niet dat soja invloed heeft op het functioneren van je schildklier (19).
Je kunt voor je gezondheid en voor de nodige variatie sojabonen en sojaproducten zoals tofu, tempeh en sojasaus dus gerust blijven eten.
Jodium
Omdat je schildklier jodium nodig heeft voor het maken van schildklierhormonen, moet je hier genoeg van eten.
Jodium zit in brood, maar ook in zeewier zoals kelp, wakame en nori, in vis zoals tonijn en kabeljauw, in eieren en zuivel (20).
Eet je geen brood, gebruik dan voor het op smaak brengen van je maaltijden gejodeerd (tafel)zout.
Selenium
Selenium is een sporenelement dat je in kleine hoeveelheden nodig hebt voor een goede werking van je schildklier.
Het zit in veel voedingsmiddelen, zoals vis, noten (vooral paranoten), vlees, volkoren granen en zuivel (20).
Als je gezond en gevarieerd eet, is de kans klein dat je te weinig selenium binnenkrijgt.
Supplementen worden afgeraden, want een teveel aan selenium kan weer andere gezondheidsproblemen opleveren.
Ontspanning en voldoende slaap
Ook stress en onvoldoende slaap hebben een negatieve invloed op je hormonen en kunnen de werking van je schildklier negatief beïnvloeden (21, 22).
Zorg daarom voor voldoende ontspanning en ten minste 7 a 8 uur slaap per nacht.
Stimuleer je verbranding
Door voldoende te bewegen, stimuleer je je verbrandingsmotor. Dat is altijd goed wanneer je wilt afvallen.
Voorkom vooral veel stilzitten (23) en probeer iedere dag tenminste een half uur te bewegen.
Je hoeft daarvoor niet intensief te sporten. Een stuk wandelen of intensieve huishoudelijke klussen tellen ook al mee.
Stel jezelf daarnaast af en toe bloot aan kou. Kou stimuleert je bruine vet en dat is mooi meegenomen. Want bij te weinig schildklierhormoon door een traag werkende schildklier, heb je ook minder bruin vet (24).
Bruin vet zorgt er juist voor dat calorieën uit je ongewenste witte vet omgezet worden in warmte (25).
De blootstelling aan kou hoeft niet extreem te zijn: de thermostaat net onder kamertemperatuur zetten helpt al.
6. Aan de slag
Het kan heel frustrerend zijn als het afvallen niet lukt, of wanneer je steeds zwaarder wordt, ook al eet je niet méér dan voorheen.
Herken je veel van de bovenstaande klachten en vermoed je een trage schildklier, ga dan naar de dokter om vast te stellen of het je schildklier is of niet.
Is bij jou een vertraagde schildklier vastgesteld, dan gebruik je waarschijnlijk schildkliermedicatie. Daardoor gaat je schildklier weer goed functioneren, maar kan het alsnog lastig zijn om af te vallen.
Overgewicht ontstaat vaak geleidelijk en heeft meerdere oorzaken.
Het is hoe dan ook goed om aandacht te besteden aan een gezonde leefstijl en goede voeding. Daarop zijn ook al onze programma’s en boeken gebaseerd.
Niet alleen bieden deze programma’s talloze heerlijke recepten, gebaseerd op natuurlijke en onbewerkte ingrediënten.
Ook krijg je tips en technieken om je lichamelijke en geestelijke gezondheid ook op andere manieren te verbeteren.
Wat vond je van dit artikel?
- Chaker, L., Bianco, A. C., Jonklaas, J., & Peeters, R. P. (2017). Hypothyroidism. Lancet (London, England), 390(10101), 1550–1562.
- Nederlands Huisartsen Genootschap (NHG). Richtlijn Schildklieraandoeningen. Geraadpleegd Oktober 2021.
- Biondi, B., Cappola, A.R., & Cooper, D.S. (2019). Subclinical Hypothyroidism: A Review. JAMA. Jul 9;322(2):153-160.
- Ralli, M., Angeletti, D., Fiore, M., D’Aguanno, V., Lambiase, A., Artico, M., de Vincentiis, M., & Greco, A. (2020). Hashimoto’s thyroiditis: An update on pathogenic mechanisms, diagnostic protocols, therapeutic strategies, and potential malignant transformation. Autoimmun Rev. Oct;19(10):102649.
- Sanyal, D., & Raychaudhuri, M. (2016). Hypothyroidism and obesity: An intriguing link. Indian journal of endocrinology and metabolism, 20(4), 554–557.
- Sullivan, S.A. (2019). Hypothyroidism in Pregnancy. Clin Obstet Gynecol. Jun;62(2):308-319.
- Burch, H.B. (2019). Drug Effects on the Thyroid. N Engl J Med. Aug 22;381(8):749-761.
- Seib, C.D., & Sosa, J.A. (2019). Evolving Understanding of the Epidemiology of Thyroid Cancer. Endocrinol Metab Clin North Am. Mar;48(1):23-35.
- McAninch, E. A., & Bianco, A. C. (2016). The History and Future of Treatment of Hypothyroidism. Annals of internal medicine, 164(1), 50–56.
- Apotheek.nl. Topic: levothyroxine. Geraadpleegd Oktober 2021.
- Apotheek.nl. Topic: kaliumjodide. Geraadpleegd Oktober 2021.
- Pearce, E.N. (2012). Thyroid hormone and obesity. Curr Opin Endocrinol Diabetes Obes. Oct;19(5):408-13.
- Zhang, Y., & Chua, S. Jr. (2017). Leptin Function and Regulation. Compr Physiol. Dec 12;8(1):351-369.
- Joshi, S., & Mohan, V. (2018). Pros & cons of some popular extreme weight-loss diets. The Indian journal of medical research, 148(5), 642–647.
- Juul, F., Martinez-Steele, E., Parekh, N., Monteiro, C.A., & Chang, V.W. (2018). Ultra-processed food consumption and excess weight among US adults. Br J Nutr. Jul;120(1):90-100.
- Lustig R. H. (2020). Ultraprocessed Food: Addictive, Toxic, and Ready for Regulation. Nutrients, 12(11), 3401.
- Laster, J., & Frame, L.A. (2019). Beyond the Calories-Is the Problem in the Processing? Curr Treat Options Gastroenterol. Dec;17(4):577-586.
- Koukkou, E.G., Roupas, N.D., & Markou, K.B. (2017). Effect of excess iodine intake on thyroid on human health. Minerva Med. Apr;108(2):136-146.
- Otun, J., Sahebkar, A., Östlundh, L., Atkin, S. L., & Sathyapalan, T. (2019). Systematic Review and Meta-analysis on the Effect of Soy on Thyroid Function. Scientific reports, 9(1), 3964.
- Nederlands Voedingsstoffenbestand (NEVO). Geraadpleegd Oktober 2021.
- Ikegami, K., Refetoff, S., Van Cauter, E., & Yoshimura, T. (2019). Interconnection between circadian clocks and thyroid function. Nature reviews. Endocrinology, 15(10), 590–600.
- Neumann, A.M., Schmidt, C.X., Brockmann, R.M., & Oster, H. (2019). Circadian regulation of endocrine systems. Auton Neurosci. Jan;216:1-8.
- Katzmarzyk, P. T., Powell, K. E., Jakicic, J. M., Troiano, R. P., Piercy, K., Tennant, B., & 2018 PHYSICAL ACTIVITY GUIDELINES ADVISORY COMMITTEE* (2019). Sedentary Behavior and Health: Update from the 2018 Physical Activity Guidelines Advisory Committee. Medicine and science in sports and exercise, 51(6), 1227–1241.
- Yau, W. W., Singh, B. K., Lesmana, R., Zhou, J., Sinha, R. A., Wong, K. A., Wu, Y., Bay, B. H., Sugii, S., Sun, L., & Yen, P. M. (2019). Thyroid hormone (T3) stimulates brown adipose tissue activation via mitochondrial biogenesis and MTOR-mediated mitophagy. Autophagy, 15(1), 131–150.
- Montanari, T., Pošćić, N., & Colitti, M. (2017). Factors involved in white-to-brown adipose tissue conversion and in thermogenesis: a review. Obes Rev. May;18(5):495-513.
Meer
Deel dit bericht
Lees ook eens
Top artikel
Over gember wordt gezegd dat het gezond is. Het zou zelfs een geneeskrachtige werking hebben. Maar is dat wel zo? De waarheid leest je hier.
Top artikel
Omdat het een plantaardige olie is, wordt vaak gedacht dat arachideolie gezond is. Maar klopt dit wel? Lees wat de wetenschap hierover zegt.
Gezond eten
Perfect quinoa koken doe je zo
Gezond eten
Wat maakt de zoete aardappel zo gezond?
Afvallen
Nancy viel 25 kilo af
Reacties (110)
Hier kan je discussiëren over dit artikel, vragen stellen en inhoudelijk iets bijdragen. Lees vooral even onze huisregels en veelgestelde vragen