Zuivel: gezond of niet?
Voor veel mensen is niet duidelijk of zuivel nou gezond is of niet. Is het inderdaad verstandig om elke dag zuivel te nemen, zoals de overheid ons al jarenlang aanraadt? Of is het juist terecht dat sommige mensen zeggen dat zuivel schadelijk is?
In dit artikel bekijken we de mogelijke gezondheidsvoordelen van zuivel, de eventuele nadelen, en delen we tot slot ons advies over het gebruik van zuivel met je.
Wat is zuivel?
Zuivel is een verzamelnaam voor melk en alle producten die je van melk kunt maken. Denk bijvoorbeeld aan kaas, kwark, yoghurt, skyr, slagroom, boter, zuivelspreads en karnemelk.
Wereldwijd wordt melk gebruikt van verschillende zoogdieren, onder andere koeien, geiten, schapen, paarden, kamelen en yaks. In Nederland gebruiken we veel koemelk.
En wat is lactose?
Lactose is een suiker (koolhydraat) die in melkproducten voorkomt en wordt daarom ook wel melksuiker genoemd. Lactose is van nature aanwezig in melk van zoogdieren.
Lactose-intolerantie
Mensen met lactose-intolerantie krijgen last van hun spijsvertering wanneer ze zuivel eten. Dit komt doordat zij niet genoeg van het enzym lactase aanmaken. Dit enzym is nodig om lactose te verteren. Hierdoor zijn mensen met lactose-intolerantie dus niet in staat om lactose te verteren.
Lactose-intolerantie komt veel voor. Er zijn onderzoeken die stellen dat gemiddeld ongeveer 75% van de wereldbevolking er last van heeft (1).
Het verschilt wel flink per land: in Westerse landen waar veel zuivel gebruikt wordt (zoals in Nederland) is maar een klein deel van de bevolking lactose-intolerant. In het Midden-Oosten bijvoorbeeld het merendeel van de bevolking.
Symptomen lactose-intolerantie
Als lactose onverteerd in je darmen komt, kan dat verschillende spijsverteringsklachten veroorzaken, waaronder buikpijn, een opgeblazen gevoel, winderigheid en diarree (2, 3)
Lees ons artikel over lactose-intolerantie voor meer informatie over wat het precies is en wat je ertegen kunt doen.
Is zuivel consumeren onnatuurlijk?
Mensen zijn de enige soort die de melk van andere dieren drinkt en ook als volwassene nog melk drinkt. Er zijn mensen die vinden dat dat onnatuurlijk is.
Biologisch gezien is koemelk bedoeld om een snelgroeiend kalf te voeden. Wij zijn natuurlijk geen kalveren en volwassenen hoeven ook niet meer te groeien. Evolutionair gezien is zuivel dus niet nodig voor een optimale gezondheid.
Toch zijn er culturen op de wereld die al duizenden jaren melk drinken. Er zijn ook veel onderzoeken die aantonen dat de genen van die melkdrinkende mensen zijn veranderd om zuivelproducten te kunnen verwerken (4).
We zijn dus op een natuurlijke wijze genetisch aangepast om zuivel te kunnen consumeren. Dit kan juist weer een aanwijzing zijn dat het niet onnatuurlijk is om zuivel te consumeren.
Mogelijke gezondheidsvoordelen van zuivel
Er zijn veel gezondheidsvoordelen die in verband worden gebracht met de consumptie van (volvette) zuivel:
Goed voor je botten
Calcium is het belangrijkste mineraal in je botten. Zuivelproducten zijn een belangrijke bron van calcium. Veel gezondheidsorganisaties raden aan om 2-3 porties zuivel per dag te consumeren.
Je hebt misschien wel eens gehoord of gelezen dat zuivelproducten niet goed zouden kunnen zijn voor je botten, maar daar is geen bewijs voor (5).
Integendeel: de meeste onderzoeken tonen aan dat zuivel de botdichtheid verbetert, osteoporose vermindert en het risico op botbreuken bij oudere personen verlaagt (6, 7, 8, 9, 10, 11).
Bovendien zitten er in zuivel naast calcium nog andere voedingsstoffen in zuivel die goed zijn voor je botten: proteïne, fosfor en vitamine K2 (in het geval van grasgevoerde, volle zuivelproducten).
Om sterke botten te krijgen en te behouden is het daarnaast ook belangrijk dat je voldoende beweegt. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6323511/. Ook het binnenkrijgen van voldoende vitamine D en bepaalde mineralen zoals magnesium, borium en silicium is van belang voor sterke botten. (12)
Minder kans op obesitas en diabetes type 2
Volvette zuivel bevat dan misschien wel de meeste calorieën bevat, maar deze soort zuivel wordt wel gekoppeld aan een lager risico op obesitas, hart- en vaatziekten en stofwisselingsziekten (13).
Er zijn ook aanwijzingen dat de vetsoorten in zuivel de kans op ontstekingen en diabetes type 2 kunnen verminderen en de gevoeligheid voor insuline verhogen (14) .
Maar: er zijn ook onderzoeken die geen verband vonden tussen het gebruik van volvette zuivelproducten en een verminderd risico op diabetes (15, 16, 17).
Minder kans op hartaandoeningen
Er werd lang gedacht dat zuivelproducten het risico op hartaandoeningen zouden verhogen omdat ze veel verzadigd vet bevatten. Dit wordt echter steeds meer in twijfel getrokken (18).
Er zijn onderzoeken die helemaal geen verband aantonen tussen de consumptie van verzadigd vet en hartaandoeningen voor de meeste mensen dan (19, 20).
Als het gaat om de invloed van zuivelproducten op hart- en vaatziekten, lijkt die per land te verschillen. Dit kan te maken hebben met hoe de koeien worden gefokt en gevoerd.
In landen waar koeien grotendeels met gras worden gevoerd, wordt volvette zuivel in verband gebracht met een aanzienlijke vermindering van het risico op hartaandoeningen en beroertes (21, 22).
Een studie in Australië liet bijvoorbeeld zien dat mensen die de meest volvette zuivel consumeerden, maar liefst 69% minder risico hadden op hartaandoeningen (23).
Er is eigenlijk nog geen sluitend bewijs dat zuivel in positieve (of negatieve) zin bijdraagt aan het ontstaan van hartaandoeningen.
Het is natuurlijk wel zo dat wanneer je veel volvette zuivel consumeert, je ook veel calorieën binnenkrijgt.
Mogelijke gezondheidsnadelen van zuivel
Zuivel zou negatieve effecten kunnen hebben op de gezondheid van je huid en sommige soorten kanker.
Zuivel stimuleert de afgifte van insuline en het eiwit IGF-1. Dit kan de reden zijn dat zuivelconsumptie verband lijkt te houden met meer acne (24, 25).
Hoge insulinespiegels en IGF-1 worden ook in verband gebracht met een verhoogd risico op bepaalde vormen van kanker (26).
Maar: er zijn verschillende soorten kanker en de relatie tussen zuivelproducten en kanker is erg complex (27). Het is dus (nog) niet duidelijk in hoeverre deze verbanden ook echt kloppen.
Andere nadelen van zuivel
Naast de gezondheidsnadelen zijn er ook nog andere nadelen te noemen. Niet alle zuivelproductie is bijvoorbeeld even diervriendelijk, dus ook dat kun je zien als een nadeel van zuivel.
Daarnaast is veeteelt (dat natuurlijk direct te maken heeft met zuivel) verantwoordelijk voor een heel groot deel van de CO2- en methaan-uitstoot en daardoor draagt het bij aan de opwarming van de aarde en het klimaatprobleem. Ook dit kunnen we zien als een nadeel van zuivel.
Welke zuivelproducten zijn goed?
Het beste zijn zuivelproducten die komen van grasgevoerde koeien of koeien die in de wei staan. Die melk heeft een veel beter voedingsprofiel, inclusief goede vetzuren en in vet oplosbare vitamines; met name K2.
Misschien nog beter zijn gefermenteerde zuivelproducten. Wij hebben al vaker de voordelen van bijvoorbeeld yoghurt en kefir benoemd. Deze bevatten probiotische bacteriën die heel veel gezondheidsvoordelen kunnen hebben (28). Daarom gebruiken we deze ook het meeste in onze programma’s.
Vervangers van koemelkproducten
Goed om te weten: mensen die zuivel van koeien niet kunnen verdragen, kunnen vaak wel zuivel van geiten verteren. Geitenmelk en geitenkaas zijn dan een goed alternatief voor koemelk en kaas!
Gebruik je liever helemaal geen melk of dierlijke voedingsmiddelen? Dan kun je zuivel vervangen door producten van plantaardige bronnen. Denk bijvoorbeeld aan sojamelk of sojayoghurt.
Krijg ik wel voldoende calcium binnen als ik geen zuivel eet?
Als je liever geen zuivel gebruikt, kun je calcium ook prima uit andere producten halen. Veel soorten groenten, noten, zaden en vis bevatten grote hoeveelheden calcium.
Voorbeelden van voedingsmiddelen die veel calcium bevatten (29):
Voedingsmiddel | Calcium per 100 gram |
Broccoli | 45 mg |
Garnalen | 70 mg |
Chinese kool | 80 mg |
Havermout | 80 mg |
Waterkers | 120 mg |
Amandelen | 264 mg |
Tofu | 350 mg |
Sardines | 382 mg |
Chiazaden | 631 mg |
Sesamzaad | 975 mg |
Conclusie
Op zich is zuivel niet per se goed of slecht. Er lijkt meer bewijs te zijn voor de gezondheidsvoordelen- dan voor de nadelen.
Niet alle mensen zijn hetzelfde. Er zijn mensen die zuivel goed kunnen verteren. Andere mensen zijn lactose-intolerant en krijgen buikpijn en spijsverteringsklachten van zuivel.
Ook niet alle zuivelproducten zijn hetzelfde. Ze verschillen in kwaliteit en voedingsstoffen. Dit heeft te maken met hoe de dieren worden gefokt en hoe de zuivel wordt verwerkt.
Als jij zuivel goed kunt verteren en je vindt het lekker, kun je het gewoon eten en ervan genieten. Het past in elk geval in een koolhydraatarm dieet.
Het beste om te eten zijn kwark, yoghurt, kefir en zuivel van hoge kwaliteit. Zonder toegevoegde suikers en van grasgevoerde en in de wei gehouden dieren.
Hoeveel per dag?
Als je niet zeker weet of je voldoende calcium binnenkrijgt, kun je wat van de hierboven genoemde soorten groenten, zaden, noten en vis in je dieet verwerken. Als je volgens onze programma’s eet, krijg je sowieso genoeg calcium binnen.
In onze programma’s zit af en toe zuivel, en dat is ook wat we aanraden: neem het met mate. Je hoeft echt niet elke dag zuivel te eten voor een goede gezondheid.
Ook als je heel weinig of nooit zuivel eet, kun je gezond zijn en voldoende calcium binnenkrijgen.
Af en toe zuivel kan ook gewoon lekker zijn, maar eet het dus met mate, dan weet je zeker dat je goed zit. Maximaal 350 gram zuivel per dag is een mooie hoeveelheid.
Wil je weten welke voedingsmiddelen er verder nog in een gezond en koolhydraatarm voedingspatroon passen? Download dan snel Jaspers Boodschappenlijst. Hierop staat precies welke producten goed zijn om te eten!
Download
Ontvang de boodschappenlijstWat vond je van dit artikel?
[1] Scrimshaw, N. S., & Murray, E. B. (1988). The acceptability of milk and milk products in populations with a high prevalence of lactose intolerance. The American journal of clinical nutrition, 48(4 Suppl), 1079–1159.
[2] Di Rienzo, T., D’Angelo, G., D’Aversa, F., Campanale, M. C., Cesario, V., Montalto, M., Gasbarrini, A., & Ojetti, V. (2013). Lactose intolerance: from diagnosis to correct management. European review for medical and pharmacological sciences, 17 Suppl 2, 18–25.
[3] Deng, Y., Misselwitz, B., Dai, N., & Fox, M. (2015). Lactose Intolerance in Adults: Biological Mechanism and Dietary Management. Nutrients, 7(9), 8020–8035.
[4] Mattar, R., de Campos Mazo, D. F., & Carrilho, F. J. (2012). Lactose intolerance: diagnosis, genetic, and clinical factors. Clinical and experimental gastroenterology, 5, 113–121.
[5] Fardellone, P., Séjourné, A., Blain, H., Cortet, B., Thomas, T., & GRIO Scientific Committee (2017). Osteoporosis: Is milk a kindness or a curse?. Joint bone spine, 84(3), 275–281.
[6] Chan, G. M., Hoffman, K., & McMurry, M. (1995). Effects of dairy products on bone and body composition in pubertal girls. The Journal of pediatrics, 126(4), 551–556.
[7] Bonjour, J. P., Carrie, A. L., Ferrari, S., Clavien, H., Slosman, D., Theintz, G., & Rizzoli, R. (1997). Calcium-enriched foods and bone mass growth in prepubertal girls: a randomized, double-blind, placebo-controlled trial. The Journal of clinical investigation, 99(6), 1287–1294.
[8] Baran D, Sorensen A, Grimes J, Lew R, Karellas A, Johnson B, Roche J. Dietary modification with dairy products for preventing vertebral bone loss in premenopausal women: a three-year prospective study. J Clin Endocrinol Metab. 1990 Jan;70(1):264-70. doi: 10.1210/jcem-70-1-264. PMID: 2294135.
[9] Prince, R., Devine, A., Dick, I., Criddle, A., Kerr, D., Kent, N., Price, R., & Randell, A. (1995). The effects of calcium supplementation (milk powder or tablets) and exercise on bone density in postmenopausal women. Journal of bone and mineral research : the official journal of the American Society for Bone and Mineral Research, 10(7), 1068–1075.
[10] Prince, R., Devine, A., Dick, I., Criddle, A., Kerr, D., Kent, N., Price, R., & Randell, A. (1995). The effects of calcium supplementation (milk powder or tablets) and exercise on bone density in postmenopausal women. Journal of bone and mineral research : the official journal of the American Society for Bone and Mineral Research, 10(7), 1068–1075.
[11] Riggs, B. L., O’Fallon, W. M., Muhs, J., O’Connor, M. K., Kumar, R., & Melton, L. J., 3rd (1998). Long-term effects of calcium supplementation on serum parathyroid hormone level, bone turnover, and bone loss in elderly women. Journal of bone and mineral research : the official journal of the American Society for Bone and Mineral Research, 13(2), 168–174.
[12] Price, C. T., Langford, J. R., & Liporace, F. A. (2012). Essential Nutrients for Bone Health and a Review of their Availability in the Average North American Diet. The open orthopaedics journal, 6, 143–149. https://doi.org/10.2174/1874325001206010143
[13] Kratz, M., Baars, T. & Guyenet, S. The relationship between high-fat dairy consumption and obesity, cardiovascular, and metabolic disease. Eur J Nutr 52, 1–24 (2013).
[14] Mozaffarian, D., Cao, H., King, I. B., Lemaitre, R. N., Song, X., Siscovick, D. S., & Hotamisligil, G. S. (2010). Trans-palmitoleic acid, metabolic risk factors, and new-onset diabetes in U.S. adults: a cohort study. Annals of internal medicine, 153(12), 790–799.
[15] Malik, V. S., Sun, Q., van Dam, R. M., Rimm, E. B., Willett, W. C., Rosner, B., & Hu, F. B. (2011). Adolescent dairy product consumption and risk of type 2 diabetes in middle-aged women. The American journal of clinical nutrition, 94(3), 854–861.
[16] Liu, S., Choi, H. K., Ford, E., Song, Y., Klevak, A., Buring, J. E., & Manson, J. E. (2006). A prospective study of dairy intake and the risk of type 2 diabetes in women. Diabetes care, 29(7), 1579–1584.
[17] Margolis, K. L., Wei, F., de Boer, I. H., Howard, B. V., Liu, S., Manson, J. E., Mossavar-Rahmani, Y., Phillips, L. S., Shikany, J. M., Tinker, L. F., & Women’s Health Initiative Investigators (2011). A diet high in low-fat dairy products lowers diabetes risk in postmenopausal women. The Journal of nutrition, 141(11), 1969–1974.
[18] Lordan, R., Tsoupras, A., Mitra, B., & Zabetakis, I. (2018). Dairy Fats and Cardiovascular Disease: Do We Really Need to be Concerned?. Foods (Basel, Switzerland), 7(3), 29.
[19] Siri-Tarino, P. W., Sun, Q., Hu, F. B., & Krauss, R. M. (2010). Meta-analysis of prospective cohort studies evaluating the association of saturated fat with cardiovascular disease. The American journal of clinical nutrition, 91(3), 535–546.
[20] Rajiv Chowdhury, MD, PhD, Samantha Warnakula, MPhil, Setor Kunutsor, MD, MSt.Association of Dietary, Circulating, and Supplement Fatty Acids With Coronary Risk. A Systematic Review and Meta-analysis.
[21] Smit, L. A., Baylin, A., & Campos, H. (2010). Conjugated linoleic acid in adipose tissue and risk of myocardial infarction. The American journal of clinical nutrition, 92(1), 34–40.
[22] Warensjö, E., Smedman, A., Stegmayr, B., Hallmans, G., Weinehall, L., Vessby, B., & Johansson, I. (2009). Stroke and plasma markers of milk fat intake–a prospective nested case-control study. Nutrition journal, 8, 21.
[23] Bonthuis, M., Hughes, M. C., Ibiebele, T. I., Green, A. C., & van der Pols, J. C. (2010). Dairy consumption and patterns of mortality of Australian adults. European journal of clinical nutrition, 64(6), 569–577.
[24] Melnik, B. C., John, S. M., & Schmitz, G. (2011). Over-stimulation of insulin/IGF-1 signaling by western diet may promote diseases of civilization: lessons learnt from laron syndrome. Nutrition & metabolism, 8, 41.
[25] Clemens RA, Hernell O, Michaelsen KF (eds): Milk and Milk Products in Human Nutrition. Nestlé Nutr Inst Workshop Ser Pediatr Program, vol 67, pp 131–145, Nestec Ltd., Vevey/S. Karger AG, Basel, © 2011. doi: 10.1159/000325580
[26] Kaaks R. (2004). Nutrition, insulin, IGF-1 metabolism and cancer risk: a summary of epidemiological evidence. Novartis Foundation symposium, 262, 247–268.
[27] H. Davoodi S. Esmaeili A.M. Mortazavian. Effects of Milk and Milk Products Consumption on Cancer: A Review.
[28] Analie Lourens-Hattingh, Bennie C Viljoen, Yogurt as probiotic carrier food, International Dairy Journal, Volume 11, Issues 1–2, 2001, Pages 1-17, ISSN 0958-6946.
Meer
Deel dit bericht
Lees ook eens
Top artikel
Met het 7x7 Afslank Programma viel Petra in 2018 maar liefst 19 kilo af. Drie jaar later zochten wij haar opnieuw op. En het gaat nog steeds goed!...
Top artikel
Een overzicht van alle intermittent fasting schema's, de voordelen ervan en 12 tips die jou helpen intermittent fasting toe te passen.
Ervaringen
Yvonne viel 35 kilo af in 5 maanden!
Afvallen
BMI berekenen
Afvallen
Anticonceptiepil en afslanken
Ervaringen
Alrieke viel 14 kilo af in 8 weken!
Afvallen
Reacties (7)
Hier kan je discussiëren over dit artikel, vragen stellen en inhoudelijk iets bijdragen. Lees vooral even onze huisregels en veelgestelde vragen