Overgewicht en obesitas zijn volgens sommigen te wijten aan te veel eten, te weinig bewegen en een gebrek aan wilskracht. 

Zo simpel is het echter meestal niet. Vaak spelen heel veel factoren een rol. 

Eén van die factoren is leptine resistentie, waarbij de werking van het hormoon leptine verstoord is.  

In dit artikel leer je wat leptine precies is, wat de oorzaken zijn van leptine resistentie en wat je er aan kunt doen.

1. Wat is leptine?

Leptine is een hormoon dat van nature in je lichaam aanwezig is. De vetcellen in je lichaam maken het hormoon aan (1). 

Leptine geeft allerlei seintjes af in je hersenen, met name in een gebiedje dat de hypothalamus wordt genoemd. 

Het werkt als volgt:

• Als je eet, geven je vetcellen leptine af
• Via je bloed komt de leptine bij je hersenen
• Je hersenen ‘weten’ daardoor dat er genoeg energie in je lichaam is gekomen en geven het signaal voor een verzadigd gevoel, zodat je stopt met eten
• Heb je een poos niet gegeten, dan dalen de niveaus van leptine in je bloed weer 
• Je hersenen registreren dat en geven het signaal van honger af. Je energieverbruik daalt en je gaat op zoek naar eten.

Leptine vertelt je hersenen dus dat je genoeg hebt gehad, waardoor je niet meer eet dan nodig is. Maar het geeft ook aan wanneer je weer moet eten, zodat je niet uithongert.   

Daarom wordt leptine ook wel het ‘verzadigingshormoon’ of het ‘uithongeringshormoon’ genoemd (2, 3).

Wanneer beide mechanismen goed werken, blijf je op gewicht en eet je alleen wanneer dat nodig is. Maar in de praktijk zien we dat dit niet altijd meer zo goed werkt.

2. Wat is leptine resistentie?

Bij leptine resistentie reageert je lichaam niet meer normaal op leptine.

Je hersenen zijn ongevoelig voor het hormoon geworden en denken daardoor constant dat je te weinig leptine in je bloed hebt. 

Daardoor denken ze onterecht dat je lichaam uitgehongerd is en zorgen ze ervoor dat je actie onderneemt om dat tegen te gaan (4, 5, 6). Oftewel:

• Je gaat meer eten en meer vet opslaan
• Je gaat zuiniger om met je energievoorraden: je stofwisseling gaat omlaag en je energieniveau daalt, waardoor je minder actief bent  

Omdat het zo in je genen ingebakken zit om er alles aan te doen om niet te verhongeren, is het vrijwel onmogelijk om dit signaal van honger te negeren. Dat leidt tot overeten en (nog meer) overgewicht.

Tegenwoordig wordt leptine resistentie gezien als één van de voornaamste biologische factoren die een rol spelen bij het ontstaan en instandhouden van obesitas (7). 

Te veel eten, weinig bewegen en hormonale veranderingen spelen dus voortdurend op elkaar in, waardoor je niet kunt spreken over één oorzaak van zwaarder worden (8).

3. De oorzaak van leptine resistentie

Een belangrijke oorzaak van leptine resistentie is een teveel aan leptine.

En dat is weer een gevolg van teveel lichaamsvet, een kenmerk van overgewicht en obesitas. 

Immers: hoe meer lichaamsvet je hebt, hoe meer leptine er wordt afgegeven in je bloed.

Normaal zorgt veel leptine voor het sein dat je verzadigd bent. Veel leptine geeft per slot van rekening aan: er is genoeg energie voorradig (9). 

Maar: je lichaam is er niet voor gemaakt om langdurig met grote hoeveelheden leptine om te gaan. Met als gevolg dat het er helemaal niet meer naar ‘luistert’. 

Naast een langdurig teveel aan leptine, spelen er ook nog andere factoren een rol bij het ontstaan van leptine resistentie (10, 11):

• Er kunnen ontstekingen ontstaan in je hypothalamus, het gedeelte in je hersenen waar leptine vooral een effect heeft. Daardoor herkent je hypothalamus leptine niet meer goed 
• Verhoogde hoeveelheden vetzuren in je bloed zorgen voor meer afvalstoffen in je hersenen, die de normale werking van leptine kunnen blokkeren

Deze factoren worden vaak versterkt door overgewicht en obesitas. Dat verergert je leptine resistentie en zorgt ervoor dat je nog meer aankomt.

Met als gevolg dat je je in een neerwaartse spiraal terechtkomt die steeds lastiger te doorbreken is.

4. Wat zijn symptomen van leptine resisentie

Hoe weet je nou of je resistent bent voor leptine? 

De duidelijkste aanwijzing is dat je veel lichaamsvet hebt en vooral veel buikvet. Je kunt er dan vrij zeker van zijn dat je leptine resistent bent. 

Andere tekenen die kunnen duiden op leptine resistentie zijn (12):

• Je hebt voortdurend trek
• Je kunt door blijven eten en voelt je nooit verzadigd
• Je hebt geen energie om te gaan bewegen
• Je hebt moeite met afvallen

5. Leptine resistentie en afvallen

Je ziet vaak dat mensen weer aankomen nadat ze zijn afgevallen: het bekende jojo-effect. 

Leptine resistentie kan een oorzaak zijn waarom het zo moeilijk is om na succesvol afvallen op gewicht te blijven (13, 14).

Wanneer je afvalt verlies je lichaamsvet. Daardoor maak je minder leptine aan. Maar door afvallen verdwijnt je leptine resistentie helaas niet vanzelf. 

Je hersenen blijven ongevoelig voor het hormoon en daarnaast is er ook nog eens minder leptine. 

Dubbelop effect dus, met als gevolg (15):

• Je hebt meer honger en trek
• Je hebt minder motivatie om te bewegen
• Je verbrandt minder calorieën in rust 

Voorkomen is daarom beter dan genezen.

Gelukkig kun je door middel van aanpassingen in je voeding en leefstijl je gevoeligheid voor leptine verbeteren.

6. Leptine resistentie behandelen

Leptine resistentie is meestal een gevolg van een ongezond eetpatroon en overgewicht. 

Er is niet één oplossing voor het omkeren van leptine resistentie. 

Heel weinig gaan eten helpt in elk geval niet. Dan maak je nóg minder leptine aan en krijg je alleen maar nog meer honger (16).

Maar met de juiste voeding zorg je er wel voor dat je lichaam weer beter gaat ‘luisteren’ naar leptine. 

Dit is wat je kunt doen: 

✓ Eet natuurlijk en vermijd sterk bewerkt eten

Voedingsmiddelen die in de fabriek worden gemaakt en waaraan allerlei stofjes worden toegevoegd die het aantrekkelijker en langer houdbaar maken, kunnen zorgen voor ontstekingen. 

Ontstekingen spelen een rol bij overgewicht en leptine resistentie (17).

Neem in plaats daarvan verse voedingsmiddelen zoals groenten, fruit, noten, zaden, pitten en peulvruchten. 

✓  Verlaag je triglyceriden waarde

Triglyceriden zijn, net als cholesterol, vetachtige stofjes die door je bloed worden vervoerd. Wanneer je veel triglyceriden in je bloed hebt, verhindert dat het transport van leptine naar je hersenen (18, 19). 

De beste manier om gezonde triglyceridenwaarden te krijgen, is door minder koolhydraten te eten. 

In dit artikel lees je alles over een koolhydraatarm dieet.  

✓ Eet veel eiwit

Een eiwitrijk dieet helpt bij het afvallen. En dat kan weer een gunstig effect hebben op je gevoeligheid voor leptine (20).

✓ Eet veel oplosbare vezels

Oplosbare vezels zitten veel in groenten, fruit, aardappelen, peulvruchten en havermout.

Ze zijn heel gezond voor je, omdat ze voeding zijn voor je ‘goede’ darmbacteriën. En die stimuleren een goede darmgezondheid en helpen bij het afvallen (21).

✓ Zorg dat je beweegt

Beweging en sport maken je lichaam gevoeliger voor leptine (22). 

Het is misschien lastig om te gaan bewegen wanneer je toch al weinig energie hebt. 

Maar alle lichamelijke activiteit helpt al. Dus ook wandelen, boodschappen doen, tuinieren, schoonmaken en de was ophangen.

✓ Zorg voor een goede nachtrust 

Slaap is heel belangrijk voor een gezond lichaam. Voldoende nachtrust kan de werking van hormonen zoals leptine positief beïnvloeden (23, 24).

Neem je nachtrust serieus, zorg voor rust en ontspanning voordat je naar bed gaat en probeer echt 7 tot 8 uur per nacht te slapen.

7. Conclusie

Honger en verzadiging zijn complexe processen in je lichaam. Het hormoon leptine speelt hierbij een belangrijke rol. 

Wanneer je leptine resistent bent, reageert je lichaam niet meer goed op het hormoon, waardoor je constant honger ervaart en je minder energiek voelt.  

Leptine resistentie en te veel lichaamsvet gaan vaak hand in hand. Door op een gezonde manier af te vallen en lichaamsvet te verliezen, kun je weer gevoeliger worden voor leptine.

Dat betekent zoveel mogelijk onbewerkt eten, voldoende eiwitten en vezels en weinig koolhydraten. 

Wil jij af van je leptine resistentie en zoek je een overzicht van voedingsmiddelen die je zullen helpen dat te bereiken?

Download dan Jaspers boodschappenlijst met onbewerkte, natuurlijk en gezonde producten waarmee je lichaam weer in balans komt.