Is kokosolie echt gezond?
Wat is kokosolie, hoe kun je het gebruiken, waar moet je op letten bij de aanschaf van goede kokosolie en hoe wordt er vandaag de dag gedacht over de gezondheid van kokosolie?
Kokosolie is al enige tijd ingeburgerd. Toch blijft het een controversieel product.
Vooral vanwege de hoge hoeveelheid verzadigd vet is kokosolie lang bestempeld als een ongezond product. Ook in de Schijf van Vijf wordt kokosolie afgeraden.
Wat zeggen wetenschappers op basis van alle beschikbare onderzoeken over de gezondheid van kokosolie? We zochten het uit.
[toc]
1. Wat is kokosolie?
Kokosolie is een plantaardige vet dat je onder andere kunt gebruiken in de keuken, maar ook voor uitwendig gebruik.
Bij kamertemperatuur is kokosolie meestal vast. Daarom wordt het ook wel kokosvet genoemd. Hogere temperaturen maken kokosolie vloeibaar.
Een rijpe kokosnoot levert vruchtvlees en kokoswater. Van het vruchtvlees, ook wel copra (of kopra) genoemd, wordt kokosolie gemaakt.
Er bestaan twee soorten kokosolie, die op verschillende manieren worden geproduceerd:
- Ongeraffineerde kokosolie, ofwel virgin-olie
- Geraffineerde kokosolie, ofwel copra-olie
Ongeraffineerde virgin kokosolie
Virgin kokosolie, ook wel vierge kokosolie genoemd, is de uit het vruchtvlees geperste olie waarop geen verdere bewerkingen worden toegepast.
De olie kan op twee manieren verkregen worden: droog of nat.
Bij de droge methode wordt het vruchtvlees eerst gedroogd, waarna de olie er machinaal uit wordt geperst.
Bij de natte methode worden vruchtvlees en kokoswater uit verse kokosnoten geperst, waarna de olie en het vocht gescheiden worden (1).
Soms zie je op het etiket koudgeperst staan. Dit betekent dat er tijdens het persen geen sprake is geweest van verhitting.
Ook wordt soms de term extra virgin (of vierge) gebruikt. Het woord ‘extra’ voegt echter niets toe en heeft alleen bij olijfolie betekenis.
Geraffineerde copra kokosolie
Het grote verschil met virgin olie is dat copra olie na persing nog een aantal bewerkingen ondergaat. Dit wordt onder andere gedaan om het geschikter te maken voor gebruik in de keuken.
De eerste stap in de productie van copra olie is vergelijkbaar met de droge methode, waarbij olie uit het gedroogde vruchtvlees wordt geperst.
Vervolgens worden één of meer van de volgende handelingen toegepast (2):
- Ontgommen
Van nature komen er gommen voor in kokosolie. Dat zijn deeltjes die een vloeistof stroperiger maken. Bij het ontgommen van kokosolie worden deze deeltjes eruit gehaald, waardoor de structuur en kwaliteit van de olie beter wordt. - Neutralisatie
In olie komen ook vrije vetzuren voor. Vrije vetzuren kunnen gemakkelijk oxideren, waardoor olie sneller ranzig wordt. Bij het proces van neutralisatie wordt loog toegevoegd, dat zich bindt aan de vrije vetzuren in de olie. Samen met de loog worden de vrije vetzuren uit de olie verwijderd. - Bleken
Bij bleken denk je al gauw aan een bleekmiddel. Dat is bij dit proces niet het geval. In plaats daarvan wordt de olie door een speciaal filter geperst, waarop de kleurstoffen achterblijven. - Ontgeuren
De typische kokosgeur en smaak worden door verhitting verwijderd
Op het etiket kun je de afkorting RBD tegenkomen. Dat staat voor Refined, Bleached, Deodorized, ofwel geraffineerd, gebleekt en ontgeurd.
Verschillen en overeenkomsten virgin en copra
Ongeraffineerde (virgin) kokosolie is altijd gestold bij kamertemperatuur en heeft een kokosgeur- en smaak.
Geraffineerde (copra) kokosolie is meestal minder vast bij dezelfde temperatuur en vaak ontdaan van de kokosgeur- en smaak.
Het rookpunt, oftewel de temperatuur waarbij er rook ontstaat bij verhitting, ligt bij virgin kokosolie op 177°C (3).
Copra olie heeft een hoger rookpunt (204–232°C), wat het meer geschikt maakt voor gebruik bij hogere temperaturen, zoals bij frituren.
Qua voedingswaarde en samenstelling verschillen beide nauwelijks.
In virgin kokosolie zitten vaak wel meer bioactieve stoffen. Zoals polyfenolen, oftewel plantaardige antioxidanten (die schadelijke vrije radicalen kunnen neutraliseren) en vitamine E (2, 4).
Biologische kokosolie
Er zijn ook biologische, of organische (organic) kokosoliën te koop. Wat zegt dat nou?
In ieder geval dat bij de productie ervan zoveel mogelijk rekening gehouden wordt met het milieu en dierenwelzijn.
Voordat het begrip ‘biologisch’ op een verpakking mag staan, moet het aan allerlei regels voldoen. Hierop wordt ook gecontroleerd.
Maar die regels zijn verouderd en niet altijd even duidelijk.
Misschien gaat het nieuwe overheidsbesluit (verordening) daar vanaf 1 januari 2022 verandering in aanbrengen. Hierin staat duidelijker en scherper vast waar de productie en etikettering van biologische producten aan moet voldoen (5, 6).
Biologische kokosolie kan in ieder geval zowel virgin zijn als bewerkt (geurloos gemaakt).
Qua voedingswaarde verschillen biologische en niet-biologische kokosolie ook niet van elkaar.
Bij het kiezen van de beste kokosolie zijn andere overwegingen dan ook belangrijker dan het begrip biologisch.
2. Voedingswaarde kokosolie
Kokosolie bestaat voor bijna 100% uit vet. De voedingswaarde en samenstelling zijn als volgt (7):
| Hoeveelheid per 100 gram | |
|---|---|
| Calorieën | 892 kcal |
| Vet | 99,1 gram |
| – Verzadigd vet | 83,7 |
| – Onverzadigd vet | 9,1 |
| Eiwit | 0 gram |
| Koolhydraten | 0 gram |
Zoals je ziet is kokosolie vooral hoog in verzadigd vet.
3. Verzadigd vet in kokosolie
Verzadigd vet is lange tijd bestempeld als ongezond. Het wordt met name in verband gebracht met hart- en vaatziekten en ongunstige cholesterol waarden.
Toch wordt steeds vaker de conclusie getrokken dat een verband tussen die twee minder goed aangetoond kan worden (8, 9, 10). De totale vetinname in relatie tot hart- en vaatziekten is namelijk inmiddels niet zo duidelijk meer. Het soort vet en de hoeveelheid MOV’s blijft wel degelijk van belang.
Tegenwoordig denken wetenschappers en voedingsdeskundigen genuanceerder over verzadigd vet. Het is nodig om goed te functioneren, omdat bij het weglaten van verzadigd vet uit de voeding andere voedingstekorten ontstaan en het past met mate prima binnen een gezond eetpatroon.
Hoewel er nog volop onderzoek wordt gedaan naar de effecten van verzadigd vet, lijken nieuwe inzichten erop te wijzen dat niet al het verzadigde vet slecht voor je is en zelfs positieve effecten kan hebben (9).
Middellange vetzuren (MCT)
Verzadigde vetzuren kun je onderverdelen in korte, middellange en lange keten vetzuren. Dat heeft te maken met het aantal koolstofatomen waaruit ze zijn opgebouwd.
- Korte keten vetzuren
- Ook wel SCT (Short Chain Triglycerides)
- Minder dan 6 koolstofatomen
- Middellange vetzuren
- Ook wel MCT (Medium Chain Triglycerides)
- 6 tot 12 koolstofatomen
- Lange keten vetzuren
- Ook wel LCT (Long Chain Triglycerides)
- Meer dan 12 koolstofatomen
Korte keten vetzuren vind je in kleine hoeveelheden in boter. Bacteriën in je darmen (je microbioom) maken deze zelf ook. Lange keten vetzuren (LCT’s) vind je vooral in dierlijke vetten.
Er zijn niet zoveel natuurlijke bronnen van middellange vetzuren. Kokosolie is er echter heel rijk aan. Het verzadigde vet in kokosolie bestaat voor meer dan 50% uit MCT’s (3).
Gunstige effecten MCT’s
De verwerking van lange keten vetzuren (LCT’s) is een ingewikkeld proces waar je lichaam wel even mee bezig is. Een gezond lichaam kan deze vetten goed verwerken. Bij ziekten waardoor de vet vertering niet goed verloopt (bijv. bij chyluslekkage) kan dit problemen geven.
Het unieke aan MCT’s is dat ze makkelijker dan LCT’s door je lichaam verwerkt worden en direct naar je lever gaan. Dat maakt MCT’s onder andere geschikt voor mensen die een stoornis hebben in de vetvertering.
MCT’s worden in je lever snel omgezet in energie of komen als ketonen vrij bij de afbraak.
Ketonen zijn een alternatief voor glucose als energiebron in voedingscrises situaties. Op dit principe is ook het ketogeen dieet gebaseerd. Daarom kan dit dieet ook maar korte tijd worden gevolgd.
Bij een ketogeen dieet eet je nauwelijks koolhydraten, waardoor je lichaam overschakelt op het gebruik van ketonen als energiebron.
Vanwege deze effecten zijn MCT’s dan ook flink in de belangstelling gekomen bij mensen die willen afvallen en sporters.
Vergeleken met LCT’s zorgen MCT’s inderdaad voor meer gewichtsverlies en vermindering van de middelomtrek, heupomtrek en hoeveelheid lichaamsvet (11), vooral het buikvet (12).
Dierstudies lijken erop te wijzen dat MCT’s ook gunstig kunnen zijn voor sporters (13).
Tot slot blijken MCT’s, omdat ze zo snel worden opgenomen, je ‘slechte’ cholesterol niet zo erg te verhogen. LCT’s doen dit meer (14).
Kortom: Kokosolie is rijk aan verzadigd vet en dan vooral aan middellange keten vetzuren (MCT’s). Verzadigd vet is nodig en niet alleen maar slecht. Het bevat namelijk ook vitamines en mineralen. Aan MCT vetzuren worden specifieke gunstige effecten toegeschreven.
4. Is kokosolie gezond?
Hoe zit het met kokosolie, dat rijk is aan verzadigd vet, en dan met name MCT’s? Is kokosolie nou echt gezond?
Dat heeft ook de gemoederen van wetenschappers bezig gehouden. Er is dan ook veel wetenschappelijk onderzoek gedaan naar de gezondheid van kokosolie.
Wanneer een groot aantal onderzoeken over een bepaald onderwerp bij elkaar worden geraapt, kan daar een overkoepelende conclusie uit worden getrokken. Dat wordt een meta-analyse genoemd.
Uit twee recente meta-analyses naar de gezondheidseffecten van kokosolie komen de volgende conclusies (15, 16).
✓ Kokosolie verhoogt je HDL en LDL cholesterol
Kokosolie zorgt voor een verhoging van zowel het ‘slechte’ LDL-cholesterol als het ‘goede’ HDL cholesterol.
Omdat een verhoogd LDL cholesterol een belangrijke risicofactor is voor hart- en vaatziekten, waarschuwen wetenschappers dan ook voor een overmatig gebruik van kokosolie.
Een direct verband tussen kokosolie en hart- en vaatziekten is echter nooit onderzocht.
✓ Kokosolie zorgt voor een minimale stijging van triglyceriden
Een sterke en langdurige stijging van triglyceriden (vetten) in je bloed is ook een risicofactor voor hart- en vaatziekten.
In een goed gecontroleerd onderzoek werd de hoeveelheid triglyceriden in het bloed gemeten na het eten van:
- Boter, rijk aan korte keten vetzuren (SCT’s)
- Kokosolie, rijk aan middellange keten vetzuren (MCT’s)
- Spek, rijk aan lange keten vetzuren (LCT’s).
Daaruit kwam naar voren dat kokosolie na consumptie zorgt voor de minste stijging van de hoeveelheid triglyceriden in het bloed (17).
✓ Kokosolie kan helpen bij afvallen
Sommige onderzoeken laten geen effect zien, maar er zijn ook onderzoeken die aantonen dat kokosolie kan helpen bij het afvallen. Het zou onder andere een beter gevoel van verzadiging geven en de middelomtrek doen afnemen.
✓ Alzheimer, diabetes type 2, gezonde botten
Er is ook onderzoek gedaan naar het nut van kokosolie bij aandoeningen zoals de ziekte van Alzheimer, diabetes type 2 en botontkalking (osteoporose).
De meeste onderzoeken laten geen duidelijke gezondheidseffecten zien.
✓ Meer onderzoek is nodig
De belangrijkste conclusie is toch wel dat meer onderzoek nodig is.
De gezondheidsvoordelen van kokosolie worden vooral toegeschreven aan de hoge concentratie MCT’s in de olie. Maar kokosolie is niet hetzelfde als MCT-olie.
Is kokosolie gezond?
Wij vinden van wel, zolang je het gebruik niet overdrijft. Maar dat geldt eigenlijk voor bijna alles.
Kokosolie is een gezond, plantaardig alternatief voor bepaalde andere plantaardige oliën die minder gezond voor je zijn.
5. Uitwendig gebruik kokosolie
Kokosolie is niet alleen geschikt voor gebruik in de keuken, maar het kan ook uitwendig gebruikt worden.
Kokosolie voor je huid
Kokosolie is een effectief en veilig middel dat toegepast kan worden op je huid en de volgende effecten laat zien (18):
- Het geeft verlichting van klachten bij atopische dermatitis, een veel voorkomende soort eczeem
- Bij een droge huid zorgt het voor een betere hydratatie
- Het versnelt de genezing van wondjes
- Het kan de hoornlaag (buitenste laag) van je huid versterken
- Kokosolie kan je huid beschermen tegen UV-straling
- Het heeft een antibacteriële werking dankzij de monolaurine die het bevat
Kokosolie voor je haar
Kokosolie is niet voor niets een ingrediënt dat je in veel haarproducten vindt. Vooral in producten voor droog en krullend haar.
Naar het effect van kokosolie op je haar is ook onderzoek gedaan.
Zo blijkt kokosolie onder andere proteïne verlies in je haar tegen te gaan. Proteïne (ook wel keratine) is één van de belangrijkste bestanddelen van je haar (19).
Ook beschermt het je haar tegen beschadigingen en afbreken (20).
Omdat kokosolie goed doordringt in je haar, zorgt het ook voor meer veerkracht van je haar. Dat is vooral bij krullend haar van belang (21).
Kokosolie en mondhygiëne
Het is een Ayurvedisch gebruik om je mond met olie te spoelen. De Engelse term die daarvoor gebruikt wordt is oil pulling.
Oil pulling kun je met verschillende middelen en oliën doen. Een geschikte en veilige olie is bijvoorbeeld kokosolie.
Een recent overzichtsonderzoek laat zien dat kokosolie je mondhygiëne ten goede kan komen en bijvoorbeeld tandplak kan verminderen en bacteriën kan doden (22).
Misschien eens het proberen waard?
6. De beste kokosolie
Kokosolie is populair. Waar het vroeger alleen verkrijgbaar was in biologische en reformwinkels, kun je het nu in iedere supermarkt vinden.
Zoveel merken, zoveel soorten en zoveel prijzen… hoe kies je nou een kwalitatief goede kokosolie?
Aandachtspunten waar je op kunt letten bij het aanschaffen van een goede kokosolie:
✓ Kies voor een virgin kokosolie
Zoals we al geconcludeerd hadden, zit er qua voedingswaarde maar weinig verschil tussen geraffineerde en ongeraffineerde kokosolie.
Geraffineerde (copra) olie is zelfs iets geschikter om op hogere temperaturen te gebruiken. Virgin kokosolie bevat meer bioactieve stoffen, zoals antioxidanten en vitamine E.
Wij geloven echter dat natuurlijke voeding die zo min mogelijk bewerkt is, het beste voor je is. Omdat dit het dichtst bij de manier ligt waarop onze voorouders aten.
Kies daarom voor een virgin kokosolie. Daar hoeft geen extra voor te staan.
✓ Kies voor kokosolie in een glazen pot
Enerzijds kan plastic BPA (Bisfenol A) of andere weekmakers bevatten. Omdat BPA in vet oplosbaar is, kan het in de olie gaan zitten. Van BPA is bekend dat het je hormonen kan beïnvloeden (23).
Anderzijds omdat je het product in een glazen pot kunt zien. En dat is belangrijk voor het volgende aandachtspunt:
✓ Kijk naar de kleur
De kokosolie moet een marmer-achtige gloed en een witte tot lichtgrijze kleur hebben
✓ Kijk ook naar de consistentie
De olie moet er niet brokkelig uitzien, maar juist een beetje kleverig.
Dit is wat lastiger te beoordelen op het oog en weet je pas echt wanneer je een schep uit de pot neemt.
✓ Beoordeel de geur
Dit kun je natuurlijk pas doen na aanschaf.
De olie moet een milde, lichtzoete kokosgeur hebben. Wanneer de geur te sterk is, kan dat duiden op toegevoegde geurstoffen. Een geurloze kokosolie heeft een bewerking ondergaan.
✓ Kies een olie die niet vloeibaar is bij kamertemperatuur
Een pure kwaliteit kokosolie smelt bij 25 a 26℃. In de winkel kun je dit niet testen, maar koop in ieder geval nooit varianten die vloeibaar zijn bij elke temperatuur.
✓ Ga niet voor de goedkoopste kokosolie
Hele goedkope kokosolie betekent vaak massaproductie, waarbij de kwaliteit van de kokosnoten en de omstandigheden voor werknemers en milieu twijfelachtig zijn.
In onze programma’s gebruiken we regelmatig kokosolie. Merken die wij aanraden zijn:
- Amanprana
- White Pearl
- Royal Green
Dit zijn geen goedkope merken. Wanneer je budget het niet toelaat, of wanneer je niet zeker weet of een bepaald merk van goede kwaliteit is, dan kun je beter bakken in ghee of goede kwaliteit roomboter.
7. Conclusie
Kokosolie past met mate binnen een gevarieerd, gezond voedingspatroon en is ook geschikt voor vegetariërs en veganisten.
Het is heel geschikt om mee te koken en in te bakken en braden. Daarnaast kun je het gebruiken voor je haar, huid en zelfs voor een schone mond.
Hoewel er nog veel onderzoek wordt gedaan naar hoe gezond kokosolie nu echt is, lijken de laatste wetenschappelijke inzichten te laten zien dat kokosolie als voedingsvet echt niet zo slecht is als vaak wordt gedacht.
Het bevat weliswaar veel verzadigd vet, en verzadigde vetten zijn lange tijd in verband gebracht met hart- en vaatziekten.
Maar onderzoeken laten steeds meer zien dat verzadigd vet an sich niet de boosdoener is, en dat het meer gaat om het totale plaatje en de producten waar dat verzadigde vet in zit. Dus eet minder vet en meer onverzadigd vet
Sterk bewerkte producten met verzadigd vet zijn niet goed. Natuurlijke producten met verzadigd vet, zoals kokosolie, zijn een prima bron van verzadigd vet.
Zoals voor bijna alles geldt, moet je het gebruik van kokosolie niet overdrijven. Daarbij komt nog het duurzaamheidsaspect: de olie moet immers van ver komen. Kies daarom voor een kwalitatief goede kokosolie, gebruik deze met mate en geniet.
Tot slot willen we je meegeven dat het belangrijk is om natuurlijk en gevarieerd te eten, dan zit je altijd goed!
Tekst is geverifieerd door Nynke Erkelens, Diëtist
[helpful]
- Ghani, N., Channip, A. A., Chok Hwee Hwa, P., Ja’afar, F., Yasin, H. M., & Usman, A. (2018). Physicochemical properties, antioxidant capacities, and metal contents of virgin coconut oil produced by wet and dry processes. Food science & nutrition, 6(5), 1298–1306.
- Liu, R., Guo, X., Cheng, M., Zheng, L., Gong, M., Chang, M., Jin, Q., & Wang, X. (2019). Effects of chemical refinement on the quality of coconut oil. Journal of food science and technology, 56(6), 3109–3116.
- Boateng, L., Ansong, R., Owusu, W. B., & Steiner-Asiedu, M. (2016). Coconut oil and palm oil’s role in nutrition, health and national development: A review. Ghana medical journal, 50(3), 189–196.
- Marina, A.M., Che Man, Y.B., & Amin, I. (2009). Virgin coconut oil: emerging functional food oil. Trends in Food Science & Technology, Volume 20, Issue 10, Pages 481-487.
- Skal biocontrole. Topic: Hoe zit de nieuwe biologische EU-verordening in elkaar? Geraadpleegd September 2021.
- Nederlandse Voedsel en Warenautoriteit (NVWA). Topic: Etikettering van levensmiddelen. Geraadpleegd September 2021.
- Nederlands Voedingsstoffenbestand (NEVO). Geraadpleegd September 2021.
- Heileson, J.L. (2020). Dietary saturated fat and heart disease: a narrative review. Nutr Rev. Jun 1;78(6):474-485.
- Szajewska, H., & Szajewski, T. (2016). Saturated Fat Controversy: Importance of Systematic Reviews and Meta-analyses. Crit Rev Food Sci Nutr. Sep 9;56(12):1947-51.
- Zhu, Y., Bo, Y., & Liu, Y. (2019). Dietary total fat, fatty acids intake, and risk of cardiovascular disease: a dose-response meta-analysis of cohort studies. Lipids in health and disease, 18(1), 91.
- Mumme, K., & Stonehouse, W. (2015). Effects of medium-chain triglycerides on weight loss and body composition: a meta-analysis of randomized controlled trials. J Acad Nutr Diet. Feb;115(2):249-263.
- Assunção, M.L., Ferreira, H.S., dos Santos, A.F., Cabral, C.R. Jr, & Florêncio, T.M. (2009). Effects of dietary coconut oil on the biochemical and anthropometric profiles of women presenting abdominal obesity. Lipids. Jul;44(7):593-601.
- Wang, Y., Liu, Z., Han, Y., Xu, J., Huang, W., & Li, Z. (2018). Medium Chain Triglycerides enhances exercise endurance through the increased mitochondrial biogenesis and metabolism. PloS one, 13(2), e0191182.
- Panth, N., Abbott, K.A., Dias, C.B., Wynne, K., & Garg, M.L. (2018). Differential effects of medium- and long-chain saturated fatty acids on blood lipid profile: a systematic review and meta-analysis. Am J Clin Nutr. Oct 1;108(4):675-687.
- Neelakantan, N., Seah, J.Y.H., & van Dam, R.M. (2020). The Effect of Coconut Oil Consumption on Cardiovascular Risk Factors: A Systematic Review and Meta-Analysis of Clinical Trials. Circulation. Mar 10;141(10):803-814.
- Wallace, T.C. (2019). Health Effects of Coconut Oil-A Narrative Review of Current Evidence. J Am Coll Nutr. Feb;38(2):97-107.
- Panth, N., Dias, C.B., Wynne, K., Singh, H., Garg, M.L. (2020). Medium-chain fatty acids lower postprandial lipemia: A randomized crossover trial. Clin Nutr. Jan;39(1):90-96.
- Lin, T. K., Zhong, L., & Santiago, J. L. (2017). Anti-Inflammatory and Skin Barrier Repair Effects of Topical Application of Some Plant Oils. International journal of molecular sciences, 19(1), 70.
- Rele, A.S., & Mohile, R.B. (2003). Effect of mineral oil, sunflower oil, and coconut oil on prevention of hair damage. J Cosmet Sci. Mar-Apr;54(2):175-92.
- Kaushik, V., Chogale, R., & Mhaskar, S. (2020). Alternative Protocol for Hair Damage Assessment and Comparison of Hair Care Treatments. International journal of trichology, 12(1), 7–15.
- Kaushik, V., Chogale, R., & Mhaskar, S. (2021). Single hair fiber assessment techniques to discriminate between mineral oil and coconut oil effect on hair physical properties. J Cosmet Dermatol. Apr;20(4):1306-1317.
- Woolley, J., Gibbons, T., Patel, K., & Sacco, R. (2020). The effect of oil pulling with coconut oil to improve dental hygiene and oral health: A systematic review. Heliyon, 6(8), e04789.
- Konieczna, A., Rutkowska, A., & Rachoń, D. (2015). Health risk of exposure to Bisphenol A (BPA). Rocz Panstw Zakl Hig. ;66(1):5-11.
Meer
Deel dit bericht
Lees ook eens
Top artikel
Anouk is vorig jaar maart vanwege gezondheidsredenen begonnen met koolhydraatarm eten en afvallen. Ze is binnen een jaar maar liefst 23 kilo afgevallen.
Top artikel
Tijdens de coronalockdown had Carine er moeite mee dat ze mensen niet meer kon aanraken. ‘Dat miste ik en dat ging ik weg-eten. Ik ben echt een emotie-eter. Ik nam veel tussendoortjes...
Gezond eten
Intermittent fasting voor beginners
Ervaringen
Zo viel Annette 22 kilo af!
Uncategorized
TV reclame 2016 (video)
Gezondheid
Verbinding voelen met weinig sociaal contact
Reacties (52)
Hier kan je discussiëren over dit artikel, vragen stellen en inhoudelijk iets bijdragen. Lees vooral even onze huisregels en veelgestelde vragen